Wybuch II wojny światowej
Wybuch wojny i sytuacja w kraju spowodowały, że ponownie lokalne władze musiały wspomóc państwowe służby ochrony porządku publicznego. Rozporządzeniem Wyjątkowym Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 1 września 1939 r.273 o pomocniczej służbie bezpieczeństwa umożliwiono tworzenie, na żądanie powiatowych władz administracji ogólnej, straży miejskich i gminnych oraz straży gromadzkich. Zadaniem straży miejskich, gminnych i gromadzkich było współdziałanie z Policją Państwową w zakresie ochrony obiektów i urządzeń ważnych dla Państwa (np. mosty, wiadukty i przepusty drogowe, śluzy, urządzenia na drogach żeglugi śródlądowej, linie telegraficzne i telefoniczne, przewody elektryczne wysokiego napięcia, rurociągi gazowe naziemne itp.). Do bezpłatnej służby w strażach miejskich, gminnych i gromadzkich zobowiązani byli wszyscy obywatele polscy, zarówno mężczyźni oraz kobiety, zamieszkali w danej miejscowości w wieku od ukończonych lat 17 do ukończonych lat 60. Rozporządzenie nie obejmowało następujących kategorii osób: pełniących czynną służbę wojskową; zwolnionych od czynnej służby wojskowej; duchownych; posłów na Sejm i senatorów; sędziów i prokuratorów sądów powszechnych; funkcjonariuszy państwowych, pracowników przedsiębiorstw państwowych: „Polskie Koleje Państwowe” oraz „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”, pracowników Polskiego Monopolu Tytoniowego, Państwowego Monopolu Spirytusowego i Polskiego Monopolu Solnego, pracowników instytucji społecznych i Funduszu Pracy, pracowników Francusko-Polskiego Towarzystwa Kolejowego S. A. w Paryżu, pracowników polskich przedsiębiorstw regularnej komunikacji powietrznej oraz pracowników lotnisk otwartych do użytku publicznego, jak również pracowników obsługujących urządzenia przeznaczone do utrzymania bezpieczeństwa i porządku żeglugi powietrznej; praktykujących lekarzy i farmaceutów; pełniących obowiązki z tytułu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 stycznia 1939 r.274 o obowiązkach osób fizycznych i prawnych oraz władz i instytucji w dziedzinie przygotowania personelu obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej w czasie pokoju. Ponadto od obowiązku służby w strażach zwolniono: osoby niezdolne do pełnienia tej służby wskutek choroby lub ułomności fizycznej; kobiety w czasie ciąży i przez 6 tygodni po odbyciu porodu, kobiety karmiące, matki i inne kobiety, sprawujące pieczę macierzyńską nad dziećmi w wieku do ukończonych lat 13; osoby, których powołanie do wykonywania służby w strażach, mogłoby uniemożliwić lub poważnie utrudnić wykonywanie przez nie świadczeń rzeczowych na rzecz obronności państwa. Rozporządzenie to ogłoszone w Dzienniku Ustaw nr 88 z dnia 2 września 1939 r., zgodnie z § 17 wchodziło w życie na obszarze powiatu z dniem obwieszczenia go w miejscowości, będącej siedzibą powiatowej władzy administracji ogólnej, a gdy warunki nie pozwalały na dokonanie obwieszczenia w tej miejscowości – z dniem obwieszczenia go w siedzibie właściwej wojewódzkiej władzy administracji ogólnej.
Szybkie postępy wojsk niemieckich, chaos organizacyjny spowodowany ewakuacją instytucji publicznych, a następnie Rządu sprawiły, że władze lokalne zdecydowały się na tworzenie ochotniczych Straży Obywatelskich. Przykładowo w stolicy kraju, Prezydent Miasta Stefan Starzyński powołał Straż Obywatelską miasta stołecznego Warszawy dnia 4 września 1939 r., a jej organizację powierzył Januszowi Regulskiemu, mjr. rezerwy, prezesowi zarządu Spółki „Siła i Światło”. Natychmiast rozpoczęto rekrutację ochotników, wykorzystując istniejące organizacje takie jak np. Związek Rezerwistów, Związek Oficerów Rezerwy i Inwalidów. W ciągu kilku dni liczba członków Straży przekroczyła kilka tysięcy. Straż Obywatelska miasta stołecznego Warszawy formalnie został utworzona 6 września 1939 r. i już w tym dniu na ulice miasta wyszły pierwsze patrole. Straż zorganizowała okręgi, odpowiadające komisariatom policji. Członkowie Straży nosili na lewym ramieniu żółte opaski z czerwonymi literami SO, a w późniejszym okresie również z pieczęcią Komendy Głównej Straży Obywatelskiej. Zakres zadań Straży ewoluował w zależności od zmieniającej się sytuacji. Obejmował on przede wszystkim: bezpieczeństwo mieszkańców, ochronę przed grabieżą – szczególnie zbombardowanych budynków, pomoc w gaszeniu pożarów, ochronę przedstawicielstw dyplomatycznych, ochronę opuszczonych gmachów publicznych i innych lokali, ochronę zakładów naukowych i zbiorów artystycznych, ochronę zakładów wytwórczych i składów – szczególnie zapasów żywności, ochronę majątku miejskiego, nadzór nad grzebaniem zwłok i usuwaniem zabitych zwierząt, organizację żywności i schronienia dla uchodźców przybyłych do miasta, ochrona zdrowia i pomoc sanitarna oraz regulowanie działalności sklepów i walka z paskarstwem. Oddziały kobiece Straży organizowały również pomoc dla szpitali, sierocińców i punktów żywnościowych dla głodujących. Straż Obywatelska została rozwiązana przez okupanta z dniem 30 października 1939275.
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.